Ewolucja Sztuki Światłoczułej: Od Camera Obscura do Fotografii Daguerre’a

Historia Fotografii: Camera Obscura w XVIII Wieku

W XVIII wieku camera obscura stawała się nieodłącznym narzędziem artystów, umożliwiając im rzeczywiste spojrzenie na świat i precyzyjne naśladowanie natury. Camera Obscura umożliwiała rzeczywiste spojrzenie na świat, dokładne odwzorowanie, a przez to wierne odwzorowanie widzianej natury. Właśnie to spowodowało upowszechnienie tego narzędzia wśród malarzy i nie tylko. Francesco Algarolti, w 1764 roku, podkreślał konieczność użycia tego aparatu przez najlepszych malarzy Włoch.

Jednak nadejście romantyzmu w XIX wieku postawiło pod znakiem zapytania artystyczną wartość obrazów stworzonych przy użyciu camera obscura. Moda i trend filozoficzno-intelektualny zamiast na zewnątrz, zwrócił się ku wnętrzu człowieka. W tym kontekście twórczość przedstawicieli wczesnego impresjonizmu, takich jak William Turner czy Adolph von Menzel, kwestionowała szczegółowość charakteryzującą prace powstałe przy pomocy tego urządzenia.

Spojrzenie Goethego: Camera Obscura i Subiektywność Wzroku

Johann Wolfgang Goethe, podróżując, wykorzystywał Camera Obscura do utrwalania widoków. Akcentował jednak skłonność do nadmiernego skupiania się na detalach, na drobiazgowości. Twierdził także, że to narzędzie jest najlepsze dla amatorów, nie dla artystów. Wspominał o tym, że poza głównym obszarem linie stają się krzywe, wszystko się wydłuża, a detale stają się zbyt małe. A poza tym, przez załamywanie światła przez różne szkiełka, wszystko jest zbyt ciemne. Niemniej jednak, ważniejsza niż krytyka techniczna, była świadomość subiektywności ludzkiego wzroku, co Goethe podkreślał w swoim dziele „Nauka o Barwach”.

Przed Narodzinami Fotografii: Krytyka i Subiektywizacja

Wprowadzenie fotografii poprzedziła subiektywizacja spojrzenia, widoczna w literaturze i malarstwie romantycznym. Zanim wynaleziona została fotografia, sztuka uwolniła się od obserwowania natury, co było uważane za ograniczające dla artysty. Nowe medium spotkało się z krytyką niektórych artystów i pisarzy. Niemieccy literaci, tacy jak Theodor Storm, Friedrich Hebbel, Gustav Freytag, Theodor Fontane czy Karl Gutzkow traktowali fotografię jako manifestację antyhumanistycznej industrializacji kultury, podkreślając zabójczy charakter tej technologii dla wyobraźni. Bardzo krytycznie wypowiedział się na temat powstającego medium Brytyjczyk John Ruskin, który stwierdził: „Fotografia pod żadnym względem i w żadnej dziedzinie nie może zastąpić sztuki. Przypomina naturę do tego stopnia, że przejmuje także jej oszczędność i bez opracowania nie stanowi żadnej wartości. Nie należy zatem traktować fotografii na równi ze sztuką, ponieważ sztukę definiujemy jako ludzką pracę wyrażającą ludzkie idee, a owe idee dowodzą współudziału rozumu przy dokonywaniu wyborów i wprowadzaniu porządku w dziele oraz stanowią istotną część wykonywanej pracy”.

Początki Fotografii: Eksperymenty i Odkrycia

Historia fotografii ma jednak swój początek w wyobraźni i jest związana z ludzkim fantazjowaniem. W 1760 roku, w utopijnej krainie Giphantie opisanej przez Charlesa-Franeois Tiphaigne de La Roche, duchy używały substancji do utrwalania obrazów. I aż chce się pomyśleć, czy aby już wtedy nie udało się proroczo zapowiedzieć przyszłe losy fotografii.

Droga do Fotografii: Talbot, Niepce, Daguerre

W 1833 roku William Henry Fox Talbot zaczął eksperymentować z naświetlaniem papieru pokrytego związkami srebra. Jego prace skupiły się na kalotypii (jak ją później nazwał Talbot), technice umożliwiającej uzyskiwanie wielu odbitek z jednego negatywu. Talbot zauważył, że gdyby papier był transparentny, to pozwalało by na stworzenie obrazu, w którym światło i cień są odwrócone. Przez co można było by tworzyć kopie, w dokładnie ten sam sposób jak dziś jeszcze można zrobić to w ciemni przy użyciem negatywów.

Gdy Talbot bawił się swoim wynalazkiem, z Paryża doszły go słuchy, że niejaki Daguerre, także wynajduje sposób na robienie zdjęć. Talbot więc przyspieszył swoje badania, aby przedstawić je w Royal Institution, London. Przedstawił wyniki swoich badań, czy zabaw – zdjęcia pochodziły z jego prywatnej posesji.

W podobnym czasie Joseph Nicephore Niepce, eksperymentując z camera obscura, używał mieszankę asfaltu i olejku lawendowego nanoszonego na srebrną płytkę, który wystawiał na działanie światła, a następnie polewał rozpuszczalnikiem, który usuwał nienaświetlone partie obrazu. Tak doszło do stworzenia heliografii. Minusem tej metody był bardzo długi czas naświetlania. Po jego śmierci w 1833 roku, Louis-Jacques-Mande Daguerre kontynuował prace, odkrywając, że jodowane płytki srebrne można wywoływać za pomocą rtęci. Jego dagerotyp stał się popularnym medium, choć ograniczało się do jednego oryginału. Mimo to, ludzie weszli w to, a każde zdjęcie było unikatem, czyniąc dagerotypię dobrem luksusowym na pewien moment w historii.

Era Fotografii: Wpływ na Sztukę i Społeczeństwo

W 1839 roku ogłoszono wynalezienie dagerotypii, a Talbot został zmuszony do upublicznienia kalotypii. W tym samym roku Hippolyte Bayard i inni zgłosili również swoje metody fotograficzne. Daguerotypia i kalotypia były dwiema niezależnymi metodami, z każdą mającą swoje zalety i ograniczenia.

Wprowadzenie fotografii miało ogromny wpływ na sztukę i społeczeństwo. Dagerotypia umożliwiła precyzyjne odwzorowanie rzeczywistości, rewolucjonizując portretowanie. Jednocześnie, fotografia stała się narzędziem dokumentacji naukowej, podróży i historii. Przełom XIX i XX wieku przyniósł rozwój nowych technik i prądów artystycznych, takich jak piktorializm czy fotografia surrealistyczna.

Bibliografia:
von Brauchitsch, Boris 2004 - "Mała historia fotografii", Cyklady: Warszawa
Hacking, Juliet 2014 - "Historia fotografii", Arkady: Warszawa