Rewolucja Dagerotypii
20 sierpnia 1839 roku, dzień po ogłoszeniu przez François Arago rewelacji dotyczących dagerotypii, chemik Marc Antoine Augustę Gaudin (1804-1880) przystąpił do eksperymentów z nową metodą. Zastosował zwykłą soczewkę zamkniętą w tekturowym pudełku jako aparat. „Po pokryciu płytki jodkiem srebra, włożyłem ją do pudełka, które skierowałem na okno i odczekałem cierpliwie 15 minut, niezbędnych by ją naświetlić… otrzymałem niebo w odcieniu błękitu pruskiego, atramentowoczarne budynki, ale rama okna oddana została idealnie!” Dagerotypia stała się prostą techniką, pozwalającą na osiągnięcie efektów zapierających dech w piersiach już przy pierwszym podejściu.
Pionierzy Dagerotypii w Paryżu
Paryż, naturalne środowisko dla pionierów fotografii, stał się areną dla twórców dagerotypów. Jednak inspiracja do dalszych podróży w poszukiwaniu wyjątkowych widoków zrodziła się nie tylko z uroku miasta, ale także z perspektywy zarobku. Noel Paymal Lerebours (1807-1873), optyk, dostrzegł potencjał rynku podróżniczego. Zlecał artystom przemierzanie świata i tworzenie obrazów, które później od nich skupował. Prace artystów podróżujących po świecie przedstawiały cuda antyku i współczesności. Pozwalały służyć jako rozrywka dla osób, których nie stać było na podróże, a które mogły dzięki takim fotografiom przeżywać je, nie opuszczając swojego fotela.
Odkrywanie Świata w Dagerotypii
W grudniu 1839 roku zakład Lerebours’a zaczął sprzedawać dagerotypy przedstawiające Korsykę i Włochy. Wkrótce kolekcja poszerzyła się o widoki z Niagara Falls, Algierii, Moskwy, Grecji, Hiszpanii, Egiptu i Palestyny. Brak możliwości powielania obrazów z jednej płytki skazywał każdy dagerotyp na bycie unikatem. Wiedział, że ogranicza to sprzedaż i winduje ceny zbyt wysoko, aby były dostępne dla ludzi mniej majętnych. Lerebours zainicjował zatem różnorodne metody reprodukcji, w tym farbę drukarską, co pozwalało na powielanie obrazów.
Dagerotypy dla Mas: Innowacje w Powielaniu
W 1840 roku Lerebours rozpoczął wydawanie „Daguerreian Travels, Representing the Most Remarkable Views and Monuments„. Druki zawierały wierną kopię dagerotypów, jednak każdy z nich był w całości lub częściowo ręcznie ryciną. Taka praktyka skupowania dagerotypów stała się powszechna. Brytyjczyk Alexander John Ellis (1814-1890) planował stworzyć książkę „Włochy w dagerotypii„, kupując gotowe płytki od lokalnych fotografów, zanim sam zaczął tworzyć własne. Jego kolekcja 159 dagerotypów przedstawiających różne krajobrazy jest dzisiaj ważnym dokumentem.
Ruskin i Przygoda z Dagerotypią
John Ruskin, przebywając we Włoszech, odkrył wartość dokumentalną krajobrazów utrwalonych dagerotypią. Choć później sam tworzył dagerotypy, początkowo korzystał z istniejących fotografii, uznając je za „wspaniałe szkice„. Na początku Ruskin widywał wczesne formaty dagerotypów , które były opisywane jako małe. Pochodziły one w większości wypadków od wczesnego aparatu skonstruowanego przez Daguerre’a, o formacie 18×24 cm. Jednak jego ćwiartki płytki były dla niego idealnym formatem.
Joseph-Philibert Girault de Prangey – pierwsze ujęcie panoramiczne
Ruskin uważał, swoje ćwiartki za idealne, ale de Prangey postąpił bardziej nowatorsko, ponieważ podzielił płytki poziomo na pół, uzyskując szerszy, panoramiczny kąt widzenia. Niestety było to trochę problematyczne przez optyczne prawa fizyki.
De Prangey wybrał Rzymską świątynie Westy na swoją pierwszą panoramę. Skupił się na górnej części budynku w taki sposób, aby przedstawić punkt widzenia człowieka, który stał przed świątynią i patrzył w górę, widząc detale świątyni.
Świątynia Westy była ważnym elementem portfolio wielu fotografów. Świątynia była odseparowana od tła miasta, miała fajny kolisty kształt i można było ją ładnie zakomponować.
Frédéric Martens, gięcie płytek i pierwsza prawdziwa panorama
Frédéric Martens (1806-1885) również mierzył się z optycznymi wyzwaniami panoramicznych ujęć. Wpadł na pomysł aby zakrzywiać płytki po krzywiznę obiektywu. Następnie taką płytkę prostował, co było niestety widoczne na płytce.
Sekwana, lewy brzeg i Ile de la Cite z ok. 1844 roku jest pierwszą prawdziwą panoramą. De Prangey stworzył pierwsze ujęcie panoramiczne, ale Świątynia Westy nie jest stricte panoramą.
Warto pamiętać i będę to przypominał w artykułach o dagerotypii, że wszystkie zdjęcia wykonane tą metodą są rzeczywiście odbiciem lustrzanym. Można było je obrócić aby pokazywały rzeczywisty widok, ale trzeba było zastosować pryzmat.
Obraz ten został wykonany przez wynalazek Martens’a, który został później opatentowany w 1845 roku. Jego aparat do dagerotypów posiadał mechanizm zegarowy, który obracał obiektyw po linii łuku o rozpiętości 150°, rysując obraz na metalowej płytce zakrzywionej tak, by w każdym momencie zachowywała tę samą odległość od obiektywu. Dzięki temu można było uniknąć zniekształceń, które występowały podczas użytkowania obiektywu szerokokątnego, w którym odległość od obiektywu do środka płytki jest dużo większą niż do jej krawędzi. Metoda miała imitować sposób okręcania głowy człowieka by objąć wzrokiem rozległą scenę. Dzięki takiej perspektywie, metoda ta była często pod koniec XIX wieku wykorzystywana do fotografowania dużych grup ludzi.
Dagerotypy Astronomiczne: Niebo w Zasięgu
W 1851 roku, Jean-Baptiste-Louis Gros (1793 – 1870) uwiecznił dagerotypem Kryształowy Pałac podczas Wielkiej Wystawy Światowej w Londynie. W tym samym roku kiedy zmarł Daguerre, wynalazca dagerotypii. Jest prawdopodobieństwo, że podczas tej wyprawy stworzył również dagerotyp mostu Waterloo.
Jednak najbardziej niezwykłe były dagerotypy Księżyca wykonane przez Johna Adamsa Whipple’a we współpracy z astronomem Williamem C. Bondem. Dagerotypy te, mimo że unikatowe, ukazywały niemal identyczne widoki Księżyca, ze względu, że księżyc nie porusza się na tyle szybko i można wykonać więcej jego zdjęć. Co dzięki teleskopowi z Uniwersytetu Harvarda było taką możliwością.
Podsumowanie Ery Dagerotypii
Ogłoszenie wynalazku dagerotypii w 1839 roku zmieniło postrzeganie możliwości sztuki fotograficznej i otworzyło drzwi do podboju świata przez obiektyw. Portrety i widoki stały się dostępne dla szerszej publiczności, a druki oraz ryciny przedstawiające cudowne zakątki świata zaspokajały ciekawość tych, którzy nie mieli okazji do podróży.
Bibliografia: von Brauchitsch, Boris 2004 - "Mała historia fotografii", Cyklady: Warszawa Hacking, Juliet 2014 - "Historia fotografii", Arkady: Warszawa
1 komentarz do “Rewolucja Dagerotypii: Podboje Świata przez Soczewkę”