Historia Fotografii: Od Talbota do Fentona – Kalotypia

Początki Fotografii (1833-1841)

W 1833 roku William Henry Fox Talbot wprowadził ideę fotografii, inicjując jednocześnie osobistą podróż. Jego metoda tworzenia papierowych negatywów była bardziej formą osobistego wyrazu niż źródłem zysków. Negatywy umożliwiały masową reprodukcję, ale równie istotny był fakt, że używany papier był łatwy w użytkowaniu, niedrogi i doskonale odzwierciedlał fotografowany obraz.

Kalotypia jako Alternatywa (1840-1841)

„Rysunki fotogeniczne” Talbota zapisywane były na papierze, lecz ich techniczne ograniczenia, zwłaszcza długi czas naświetlania, było zauważalne. W 1840 roku Talbot odkrył obraz utajony, a w 1841 roku upublicznił metodę kalotypii, oferując praktyczną alternatywę dla dagerotypii zarówno dla amatorów, jak i zawodowców. Choć patent na kalotypię stopniowo zyskiwał uznanie wśród zawodowych fotografów, to wpływ na amatorów był mniejszy, niż powszechnie sądzono. Niektóre z najurokliwszych obrazów z pierwszych dziesięcioleci fotografii to efekt zaangażowania jednostek wykorzystujących kalotypię do wyrażenia siebie.

Talbot i Społeczna Refleksja (1844)

Dojrzałe prace Talbota, jak np. „Kolumna Nelsona w budowie” z kwietnia 1844 roku, stanowiły nowatorskie dzieła. Ten złożony obraz przekraczał dosłowność, a Talbot wyraził w nim troskę z powodu pogarszającej się sytuacji społecznej i ekonomicznej w Europie. Zamiast skupiać się na szczycie kolumny, gdzie miała stanąć statua, Talbot skierował uwagę na obszar wokół cokołu. To miejsce, będące pierwszą otwartą przestrzenią publiczną w Londynie, budziło niepokój jako potencjalne centrum zamieszek. Okrągłe fontanny miały służyć nie tylko wygodzie, lecz także ułatwieniu panowania nad tłumem.

Techniczne Dylematy i Fotograficzne Fascynacje (1840)

Dagerotypy na metalowych płytkach cechowała ostrość rysunku, granicząca z sztucznością. Natomiast kalotypy na papierze bardziej rozmazywały szczegóły, jednak zachowywały wystarczającą ostrość, umożliwiając oglądającym czytanie napisów na plakatach wokół tablicy z zakazem naklejania ogłoszeń. Datowanie zdjęcia było możliwe dzięki rozkładom jazdy pociągów i plakatom teatralnym, co podkreślało fascynację Talbota ideą, że fotografia rejestruje więcej, niż jest w stanie dostrzec sam artysta.

Nowe Pokolenie Fotografów (1840-1850)

Z błogosławieństwem Talbota, młody Robert Adamson (1821-1848) otworzył studio w Edynburgu w tym samym roku, gdy wieloletni asystent Talbota, Nicolaas Henneman (1815-1898), założył własne studio o nazwie The Reading Establishment. Początkowe intencje Adamsona nie były do końca jasne, nawet dla samego niego. Na podstawie skali jego działań i wczesnych prac można przypuszczać, że planował stworzenie konwencjonalnego studia fotografii portretowej.

Kalotypia w Służbie Społecznej Refleksji (1840-1850)

Kilka tygodni po otwarciu studio

Gdy Adamson rozpoczął nowe przedsięwzięcie, doszło do rozłamu w Kościele szkockim. Setki duchownych, pragnąc żyć zgodnie z sumieniem, zrezygnowały ze służby. Malarz z Edynburga, Daeid Octavius Hill (1802-1870), postanowił uwiecznić to wydarzenie poprzez stworzenie wielkiego portretu grupowego. Zorientowany, że zebrani szybko się rozproszą, Hill zwrócił uwagę na nowe przedsięwzięcie Adamsona po radzie naukowca sir Davida Brewstera. W kalotypiach Adamsona, Hill początkowo dostrzegł szkice do swoich potencjalnych obrazów, jednak szybko zaczęły one nabierać własnego życia.

Krótkotrwała współpraca Adamson i Hill

Podczas krótkotrwałej współpracy Adamson i Hill stworzyli 3 tysiące negatywów, głównie portretów, ale także widoków terenów miejskich i krajobrazów naturalnych. Zdjęcie Sophii Finlay i Harńetta Famie (po prawej) stanowi przykład pewnego paradoksu. Mimo że Hill i Adamson prowadzili studio w celach zarobkowych, silnie poddawali się wpływom środowiska artystycznego Hilla. Ich praca nie może być sprowadzona wyłącznie do aspektu finansowego; to, co stworzyli, jest wyrazem głębokiej osobistej wrażliwości. Ich prace również przypominają o naturalnej równowadze między sztuką a nauką w fotografii, czasem postrzeganej jako napięcie, ale jednocześnie jako kreatywne napięcie.

Umiejętności techniczne Adamsona

Umiejętności techniczne Adamsona były kluczowe dla sukcesu przedsięwzięcia, a kontakty społeczne w kręgach artystycznych Hilla równie istotne. Żaden z fotografów nie osiągnąłby sukcesu samodzielnie. Po tragicznej śmierci Adamsa po zaledwie czterech latach współpracy, Hill nie kontynuował tworzenia godnych uwagi zdjęć.

Początkowe zainteresowanie kalotypią

Początkowo kalotypią zainteresowane były osoby z bezpośredniego otoczenia Talbota, w tym jego walijski kuzyn Kit, czyli Christopher Rice Mansel Talbot, oraz bliski przyjaciel i towarzysz podróży Kita, wielebny Calvert Richard Jones (1804-1877). Jones wnosił do swoich kalotypii wyrafinowany styl artystyczny, tworząc na papierze srebrowym sceny przypominające akwarele, co było charakterystyczne dla jego wcześniejszych prac malarskich. Jones wniósł entuzjazm do praktyki kalotypii, wprowadzając innowacyjne rozwiązania, takie jak panorama Santa Luda, Neapol (1845), składająca się z kilku połączonych obrazów.

Fotograficzne dziedzictwo Turnera

Gdy Talbot zrezygnował z fotografii, Benjamin Brecknell Turner (1815-1894) rozpoczął fotografowanie wiejskich krajobrazów, które przypominały prace malarza o tym samym nazwisku, J.M.W. Turnera. To głównie dzięki tym zdjęciom zapisał się w pamięci. Jego jednym z najlepszych dzieł jest Hawkhurst Church, Kent (fotograficzna prawda), praca, która, podobnie jak jej tytuł, eksploruje napięcie między rzeczywistością a przedstawieniem.

Aranżowana kompozycja panoramiczna Turnera

Aranżowana kompozycja panoramiczna Turnera, „The Reading Establishment” (ok. 1845), ukazuje zrealizowane nadzieje, jakie Talbot pokładał w swoim rzemiośle. Obraz przedstawia tworzenie kalotypii podniesione do skali przemysłowej, zakład zdolny do masowej produkcji odbitek na użytek publiczny, a także wykorzystanie fotografii jako narzędzia do rejestrowania rzeczywistości. Zdjęcie stanowi żywy dowód na niezwykle śmiałą wizję Talbota, która później się zmaterializowała, gdy każda z przedstawionych na tym zestawie fotografii czynności stała się powszechna w przyszłości. Jednakże, te osiągnięcia przypadły dopiero bezpośrednim spadkobiercom kalotypii.

Fotograficzne Dziedzictwo i Następstwa (Lata 50 XIX w.)

Kalotypia cieszyła się popularnością w Wielkiej Brytanii do lat 50. XIX wieku. Kariera Thomasa Suttona (1819-1875) stanowiła doskonały przykład tego rozwoju. W 1855 roku rozpoczął współpracę z Louisem Desire Blanquartem-Evrardem (1802-1872), co zaowocowało otwarciem studia na Jersey. Niewielu amatorom udało się osiągnąć poziom Brytyjczyka Rogera Fentona (1819-1869), który po opuszczeniu kariery prawniczej przeniósł się do Paryża, aby studiować malarstwo.

Podsumowanie: Kalotypia w Sercu Fotografii

David Octavius Hill ujął urok kalotypii, opisując ją jako niedoskonałe dzieło człowieka, emanujące własnym blaskiem, podobnie jak malarstwo. Kalotypia, mimo konkurencji nowszych technologii, pozostała źródłem artystycznego wyrazu przez wiele lat.

Bibliografia:
Hacking, Juliet 2014 - "Historia fotografii", Arkady: Warszawa